Ülkelerin topraklarını genişletme, ideolojilerini yayma gibi isteklerle gerçekleştirdiği savaşlar, uzun vadede büyük yıkımlara sebep olmuştur. Çoğu savaş tek bir bölgeden çıkmış ancak tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Bu savaşlar bazen bir kıvılcımla bazen büyük planlar sonucu gerçekleşmiş ve geri dönüşü olmayan sonuçlar doğurmuştur. Özellikle dünya tarihinde gerçekleşmiş en kanlı savaşlar, askerler dışında sivillerin zarar görmesine sebep olmuştur. Biz de bu içeriğimizde savaşları ve sonuçlarını ele aldık. Keyifli okumalar dileriz.
1. Dünyaya Hükmeden Moğol İstilaları
Moğol İmparatorluğu tarafından dünyaya yayılmak için yapılan savaşların tümü Moğol istilaları olarak adlandırılır. Moğollar istilalar öncesinde dünya tarafından çok bilinmezken gerçekleştirdiği fetihlerle tüm dünyada adını duyurmuştur. Kuzey Çin’in 1205 yılı istilasıyla başlayan süreç, 1327 Hindistan’ın istilasına kadar devam etmiştir. Bu süreçte en güçlü imparatorluk olarak dünyaya hükmetmişlerdir. Moğol baskılarından kaçan kavimlerin Anadolu’ya göç etmesiyle de Anadolu hızla Türkleşmiştir. Anadolu Selçuklu ve Türkiye Selçuklu Devleti’nin Moğollarla yaptıkları savaşta alınan mağlubiyetler siyasi birlikleri bozarak beylikler dönemini başlatmıştır. Moğol istilalarıyla doğrudan ya da dolaylı olarak tüm ülkelere etkileri oluşmuştur. Tarihin en güçlü isimlerinden olan Cengizhan’ın ölümüyle başlayan taht kavgaları Moğol İmparatorluğu’nu zayıflatmıştır ve tarihte bir iz olarak bırakmıştır. Bu istilalarla dünya nüfusunun 1/6’sı yok olmuş, 30 milyon insan ölmüştür.
2. İlk Küresel Birinci Dünya Savaşı
İlk küresel savaş olan I. Dünya Savaşı, 28 Temmuz 1914’te başladı 11 Kasım 1918’e kadar sürmüştür. Yıllardır planları yapılan bir savaşken, Avusturya-Macaristan veliahtı Franz Ferdinand’ın bir Sırp milliyetçi tarafından öldürülmesiyle savaşın fitili ateşlenmiş ve çatışmalar, Avusturya-Macaristan’ın Sırbistan’ı işgaliyle başlamıştır. Almanya da bu kaos ortamından istifade ederek Fransa, Sovyet Rusya ve Belçika, Romanya ve Portekiz’e savaş ilan etmiştir. Japonya ve ABD de Almanya’ya savaş ilan etmiştir. Osmanlı tarafsız bir taraf sergilerken Osmanlı’nın İngilizlerden alacağı iki geminin gönderilmemesi üzerine İngilizlerden kaçan Alman gemileri Osmanlı’ya kabul edilerek misilleme yapılmıştır. Gemilerin ismi Yavuz ve Midilli olarak değiştirilmiş ve fiili olarak savaşa katıldı sayılmıştır. Savaş, İttifak Devletleri’nin teslim olmasıyla ateşkes imzalanarak son bulmuş ve savaş sonucunda 15 milyon asker, 8,5 milyon sivil hayatını kaybetmiştir.
3. Timur’un Yıkıcı Fetihleri
Timur, Timur İmparatorluğu’nun kurucusu ve ilk hükümdarıdır. Çok iyi bir asker ve zeki biri olarak bilinir. Sefer düzenlediği şehirleri yakıp yıktığı, askerlerin kafalarından kuleler yaptırdığı söylenir. Acımasız askeri özelliklerinin yanı sıra alimlere kıymet verdiği için asla zarar verdirtmemiştir. Yaptığı fetihlerle alimleri Orta Asya’da toplamıştır. 1369-1405 yıllarında Asya Altın Orda Devleti’ne düzenlediği seferlerde Türk birlikleri dağılmıştır. Suriye Seferi sırasında Yıldırım Bayezid’den kendi hakimiyetini tanımasını ve şehzadelerden rehin yollamasını istemiştir. Yıldırım Bayezid’ın bu talepleri reddetmesiyle Anadolu’ya giren Timur, Ankara Savaşı’nın kazananı olmuştur. Savaşın kazananı olsa da Ankara Savaşı’ndan sonra ülkesindeki iç karışıklıklar sebebiyle ülkesine dönmüştür. Yaşadığı süreçte Asya’nın ve Anadolu’nun büyük bölümünün hakimi olmuştur. 1405 yılında vefat etmiştir. Bizzat komuta ettiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Timur’un seferlerinde 15 milyon can kaybı yaşanmıştır.
4. Çocuk Savaşçılarla İkinci Kongo Savaşı
Yakın tarihin en kanlı savaşlarından olan Kongo Savaşı, 1998-2003 yıllarında gerçekleşmiştir. Birinci Kongo Savaşı sonrası Laurent Desire Kabila’nın, ülke yönetimini ele geçirmesiyle ikinci savaş başlamıştır. Kabila, Birinci Kongo Savaşı’yla ülkeye giren ve iç işlere karışan yabancıları ülkeden çıkarmak istemiştir. Ülkenin güneydoğusunda yaşayan Tutsiler’in bu duruma karşı çıkmasıyla II. Kongo Savaşı başlamıştır. Rabila, diktatöryal yönetimi sürdürerek Tutsiler’in görüldüğü an öldürülmesini istemiştir. Savaşın bir diğer özelliği de çocukların nefer olarak en çok kullanıldığı savaşlardan biri olmasıdır. Bölgenin değerli madenlerce zengin olması, ülkenin iç karışıklığındaki krizi fırsata çevirmek isteyen komşu ülkeler, bu karışıklığa kaynak sağlamıştır. Özellikle savaşın getirdiği kaos ve yıkımın sonucu oluşan hastalıklardan dolayı ölüm sayısı katlanarak artmıştır. Savaş, Kongo Başkanı Kabila’nın suikaste kurban gitmesiyle son bulmuş oğlu Joseph Kabila başkanlık koltuğuna oturmuştur. Petrola Antlaşması ile sükûnet sağlanmış ve ardından 5 milyon can kaybının olduğu iç savaş tarihi kalmıştır.
5. Rusya İç Savaşı Rejim Sorunu
Dünya tarihinde gerçekleşmiş en kanlı savaşlar arasında Rusya İç Savaşı; Kızıl ordu ve komünizm karşıtı Beyaz Ordu arasında yaşanmıştır. Bu savaş Rusya’da Çarlık rejim isteyenlerle, komünist rejim isteyenlerin ayrışmasıyla oluşmuştur. Savaş Beyaz Ordunun terör eylemleriyle başlamış ve Beyaz Ordu’ya İtilaf Devletleri’nin destek vermesiyle iç savaş farklı bir boyuta taşınmıştır. Hatta ABD 5000 asker göndererek müdahale etmiştir. ABD’nin bu müdahalesi “Kutup Ayı Seferi” adını almıştır. Süreç içerisinde İngiltere 600 asker, Japonya ve ABD 500 asker, İngiltere 50 asker göndermiştir. 1. Dünya savaşından kalan Çekoslovakya Lejyonu da İtilaf Devletleri’nin yönlendirmesiyle Beyaz Ordu’nun yanında yer almış, Kızıl Ordu’nun güçlenmesiyle geri püskürtülmüşlerdir. 1918-1922 yıllarında süren dış müdahalelere rağmen iç savaş Kızıl Ordu’nun kazanmasıyla sonuçlanmıştır. İki taraftan da toplam 3 milyon kadar kişi hayatını kaybetmiştir.
6. Yeni İmparatorluk Kuran Mançu Fethi
Ming Hanedanı, 1368-1644 yılları arasında Çin’de bulunan hanedanlıktır. Ming Hanedanlığı, Moğol istilasından bunalarak Çin Seddi’ni inşa edenlerdir. Köy halkından olan Li Zicheng’in önderliğinde çıkan isyanda, ordunun şehre girmesiyle imparator Cong Zhen intihar etmiştir. Ming Hanedanlığı’nın dağılması ve imparatorun intiharından faydalanan Qing ordusu Mançurya’dan yola çıkıp Çin Seddi’nin geçitlerinden ilerleyerek ülkenin iç kısmına girmiştir. Savaş 1616-1662 yılları arasında sürmüş ve Qing Hanedanlığının zaferiyle sonuçlanan savaşta 25 milyon insan hayatını kaybetmiştir. Qing ordusu aldığı zaferle köylerdeki isyanları bastırarak Çin’i yavaş yavaş birleştirmeye başlamıştır. Tarih tekerrür ederek 1911 Devrimi’yle (Xinhai Devrimi) aynı akıbet Qing Hanedanı’nın başına gelmiş ve ülkenin sömürge ülkesi haline gelmesi ile halk isyan etmiştir. Bu savaşın ardından 220 bini aşkın insan hayatını kaybetmiş, Qing Hanedanlığı yıkılmış ve Çin Cumhuriyeti kurulmuştur.
7. Çin’de An Lu-Shan İsyanı
İsyana adını veren An Lu-Shan, Moğolistan’da büyümüş, sonradan orduya katılarak Çin’e yerleşmiştir. Annesinin Göktürk olduğu bilinir. Kısa sürede Çin’in en güvenilir adamlarından biri haline gelmiştir. Çin’de o dönemde Xuan Zong, Tang Hanedanlığı İmparatoru’ydu. Rivayetlere göre An Lu-Shan’ın imparatorun eşiyle aşk yaşaması ve devlet adamları tarafından bir tehlike olarak görüldüğünden dolayı isyanın kıvılcımı ateşlenmiştir. Neticede An Lu-Shan kendince sebeplerle 755 yılında kurduğu orduyla imparatorluğa isyan etmiştir. Güzergahındaki şehirleri fethederek yoluna devam etmiş ve başkente yürümüştür. Tang Hanedanlığı daha iyi savunma yapabilmek için dağlık bölgelere kaçmıştır. Başkent Ch’ang-an’ı ele geçiren kuvvetler halk nezdinde büyük bir katliama sebep olmuştur. Uzun süre devam eden isyanda katliamlar devam ederken 757 Ocak ayında An Lu-Shan oğlu tarafından öldürülmüştür. Yerine çocukluk arkadaşı geçse de isyan güç kaybetmiş ve başarısızlıkla sonuçlanmıştır. 8 yıl süren isyanda 36 milyon insan ölmüştür.
8. Dungan İsyanı/Hui Azınlık Savaşı
Dunganlar, Arapların ve Çinlilerin evliliğinden doğan ve Çin’de yaşayan Müslüman halka verilen isimdir. Dungan halkı dini inanışlarına bağlı ama Çin’in yaşam şekline de ayak uydurmuş bir halktır. Bu uyuma rağmen Çin’de Qing Hanedanı, Müslümanların dini ritüellerini gerçekleştirmelerini yasaklamış ve dini baskılar uygulamıştır. 1862’de Müslüman halkın üzerine asker yollanması üzerine Dunganlar Müslüman azınlıklarla birlikler oluşturarak ayaklanma başlatmış ve bu ayaklanmanın liderliğini Yakup Bey üstlenmiştir. Savaş, İngilizler ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından desteklense de 1877 yılında biterek başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Azınlıklar savaşı kazanamayınca Rusya, Kırgızistan gibi civar ülkelere göç etmiştir. Savaş sırasında 1 milyon Panthay, 3 milyon Dungan, 5 milyon Guizhou halkı öldürülmüştür. Dünya tarihinde gerçekleşmiş en kanlı savaşlar arasında yer alan bu savaşta 12 milyon ölen insan olmuştur.
9. Tarikatın Taiping Ayaklanması
Taiping Ayaklanması, isyanın lideri Hong Xiuquan’ın kendisini peygamber ilan etmesiyle başlamıştır. Bu inanışına, yakalandığı ateşli hastalık sonucu gördüğü halüsinasyonların sebep olduğu var sayılır. Hz. İsa’nın kardeşi olduğunu iddia ederek yoksul köylülerden oluşan bir tarikat kurmuş ve okuduğu Hristiyan edebiyatı kaynaklarıyla halüsinasyonlarına gittikçe anlam yüklemiştir. İsyancı gruplar tarafından aldığı destekle büyüyerek güçlenmiştir. Beijing’i işgal girişiminin başarılı olmaması üzerine bir süre durularak farklı şehirlere yoğunlaşmıştır. Yönetimi teslim ettiği insanlardan biri Hong’un aleyhinde propaganda yapınca, tarikatta iç karışıklık yaşanmaya başlamıştır. İkinci Afyon Savaşı’nın çıkmasıyla Batılı ülkelerden yardım istemiştir. Yardım talep ettiği ülkeler Qing Hanedanlığı’na destek vermiştir. Hong 1864 yılında zehirlenerek öldürülmüştür ve ölümüyle Taiping güçleri katledilmiştir. Taiping Ayaklanması’ndan itibaren ölen insan sayısı 20 milyondur.
10. Küresel İkinci Dünya Savaşı
20. yüzyılda gerçekleşen 2.dünya savaşı Almanya’nın Polonya’yı işgal etmesiyle 1 Ekim 1939’da başlamıştır. Karşılığında İngiltere ve Fransa savaş ilan etmiştir. Ardından Almanya ve müttefikleri Sovyetler Birliği’ne saldırıp Baltık Devletleri’ni işgal etmeye başlamıştır. O süreçte Japonya’nın deniz kuvvetleriyle sürpriz bir şekilde Hawaii Pearl Harbor’a saldırmasıyla ABD, Müttefik Devletleri’nin yanında yer almış ve Sovyet Rusya tarihin en büyük tank savaşı olarak geçen saldırıyı püskürterek Almanya’ya karşı büyük bir güç elde etmiştir. İngiliz Hava Kuvvetleri üç yıl boyunca Almanya’ya hava saldırısı düzenlenmiş, Sovyetler de 1945’te Almanya’yı bombalayarak başkent Berlin’i ele geçirmiştir. Hitler kendi sonunu görmüş olacak ki 30 Nisan 1945’te intihar etmiş, liderini ve gücünü kaybeden Almanya, 7 Mayıs 1945’te koşulsuz teslim olmuştur. Amerika, büyük bir felakete sebep olan ve etkileri devam eden atom bombalarını Japonya’ya atmış ve Japonya da 2 Eylül’de teslim olmak zorunda kalmıştır. Savaşın iki tarafından toplamda 73 milyona yakın insan hayatını kaybetmiştir.
